Arkeoloji Nedir?

 

Arkeoloji, arkeolojik yöntemlerle ortaya çıkarılmış kültürleri, sosyoloji, coğrafya, tarih, etnoloji gibi birçok bilim dalından yararlanarak araştıran ve inceleyen bilim dalıdır. Türkçeye yanlış bir şekilde "kazıbilim" olarak çevrilmiş olsa da kazı, arkeolojik araştırma yöntemlerinden sadece bir tanesidir. Antik Yunanca arkheos ve logos kelimelerinden türetilmiştir. Arkeoloji kelime manası ile eskinin ilmidir. Eski medeniyetleri maddi kalıntıları yoluyla inceleyen bir ilimdir. Arkeoloji, geçmiş dönemlerde yaşamış insan topluluklarının kültürel ve toplumsal düzenlerini, günümüze kadar gelebilen maddi kalıntılara dayanarak araştıran, belgeleyen ve gelişim sürecini inceleyerek yorumlamaya çalışan bir bilim dalıdır. Arkeoloji'nin amacı tarihi eser bulmaktan çok daha ötedir.

Kazı Bilim tanımıyla bakıldığında arkeoloji; çoğu insanın algısında tarih ve sanat ile sınırlı kalmaktadır. Oysa modern arkeoloji; biyolojiden genetiğe, fizikten kimyaya, hukuktan sosyolojiye, antropolojiden uzay bilimlerine hatta Okultizmden parapsikolojiye uzanan geniş kapsama sahiptir. Günüzde nerdeyse tüm bilimler için arkeoloji temel alt birim teşkil etmektedir

Arkeologlar çalışmalarını çoğunlukla eskiden insanların yaşadığı varsayılan yerleşimleri gün yüzüne çıkararak yürütürler. Yıkılan bir kentin üstüne yenisi yapıldığından eski kentler genellikle toprağın altında kalır ve üst üste kurulan yerleşmelerin mimari (özellikle kerpiç) yıkıntıları zamanla bir tepe oluşturur. Bu tür tepeler Türkiye'de höyük, Yunanistan'da "Magula", Yakındoğu'da "Tell", İran'da "Teppe" olarak adlandırılır.

Dünya üzerinde her arkeolojik buluntu yeri bir höyük değildir. İnler, düz yerleşme yerleri, antik kentler de arkeolojinin araştırma alanları arasında yer alır. Araştırma yapılacak arkeolojik alanlar su altında veya toprak altında olduğu gibi toprak üstünde günümüze kadar ulaşmış olan eserler de olabilir. Tapınak veya bazı mimari eserlerin yıkılmadan veya yıkılmış olsalar bile enkazlarının bir şekilde günümüze kadar ulaşmış olanları oldukça fazladır. Zemine yakın olan bazı çanak çömlek veya farklı arkeolojik eserler tarım arazilerinde traktör gibi makineler ile tesadüfen yer yüzüne çıkabilir. Böyle durumda o bölge araştırılır ve gerekirse sit alanı olarak ilan edilerek çalışmalar başlatılabilir. Göbeklitepe'de bu konuya örnek olarak verilebilir.

Tarih öncesi arkeolojisi yazının ortaya çıkmasından önceki dönemleri inceler. Bu incelemede kazılar çok büyük bir dikkatle yürütülür. Tarih öncesi dönemden günümüze kalan çanak çömlek parçaları, taş araçlar, mimari kalıntılar ya da organik kalıntılar çok önem taşımaktadır. Yazının bulunmasından sonraki dönemlerde farklı dillerde ve farklı araçlara yazılan yazılar, yazıtlar ve benzeri buluntular ile çalışmalar daha kolaylaşmaktadır. Daha sonraki dönemlerde ise yazılan kitaplar oldukça azla bilgiyi günümüze getirmektedir.

Arkeolojinin konusu insan ve insanla ilişkili her şeyi kapsar. Dolayısıyla, insanların yaptığı aletlerin ortaya çıktığı 2.6 milyon yıl öncesinden itibaren arkeolojinin çalışma alanı başlar. Arkeolojinin amacı hiçbir eser çıkarmak için uğraşmak yerine o dönemin kültürünü ortaya çıkarmaktır. Çıkarılan eserler sadece yapılan araştırmalarda bir araç olarak kullanılır ve çalışmalara yardımcı olur. Esas araştırılan şey kültürdür. 

Araştırılan zaman içerisinde elde edilen yazıt veya arkeolojik değere sahip nesneler korunması ve gerekiyorsa restore edilmesi gerekir. Bunun için uygun şartlar hazırlanmalı ve doğru malzemeler kullanılmalıdır. Isı, ışık ve ortam değişkenliğine bağlı olarak yüzyıllarca korunmuş olan arkeojik değere sahip nesneler bir anda yapısal ve kimsayal bozulmaya uğrayabilir. Bu yüzden önceden korunma tedbirleri anlınması gerekmekdir. Taşınmaz arkeolojik değere sahip nesne ve yapılar oldukları yerde korunmalı, uygun malzemelerde ihtiyaç dahilinde restore edilmeli ve çevredeki halk bilgilendirilmelidir. 

Arkeolojik kazılarda bulunan eserler arasında genellikle aletler, çömlekler, giysiler ve süslemeler yer alır. Ancak kazılan arkeolojik alanın hangi döneme ve kültüre ait olduğuna göre bu eserler değişkenlik gösterebilir.

Bazen eserler ya da yapılar, eski bir topluluk hakkında elimizdeki tek ipucu olabilir. Tarih öncesi topluluklar arkalarında yazılı kayıtlar bırakmadıkları için, onlar hakkındaki tek bilgi kaynağımız, arkalarında bıraktıkları eserler ve iskeletleri olur.

https://tr.wikipedia.org/wiki/Arkeoloji

https://evrimagaci.org/arkeoloji-nedir-1191

https://www.arkeolojikhaber.com/haber-arkeoloji-nedir-arkeolojinin-tanimi-nasil-yapilmali-13419/